W wieńczącym piątą konferencję Latającego Uniwersytetu Leszczynowego wykładzie Leszka Żebrowskiego pojawił się zajmujący wątek zmian nazwisk wśród powojennych elit Polski. Przywołany został do tego współczesny już komentarz, że to "nie po europejsku" wypominać ludziom dawne nazwisko. Komentarz ów wzbudził rzecz jasna śmiech. Przypomniało mi to jednak historię, o której usłyszałem niedawno. Na konferencji byłaby wprawdzie nie na miejscu, ale chętnie podzielę się nią tutaj, po części dla żartu, a po części z myślą o trendzie, mocą którego wszystkie zachodnie szajby prędzej czy później imitowane są i nad Wisłą.

Oto w marcu obecnego roku portal Fandom zaktualizował swoje warunki użytkowania, celem zakazania praktyki deadnamingu, który to termin przełożę tu dla zabawy jako "martwozwanie". Wprawdzie w tym kontekście chodzi głównie o imiona, ale angielskie name może odpowiadać – w zależności od kontekstu, oprzymiotnikowania, czy potrzeb - również nazwie lub nazwisku; wyrozumiały czytelnik wybaczy mi drobne językowe nadużycie. Czym jest martwozwanie? To pochodzące ze słowniczka ruchu LGBT określenie użycia dawnego (a więc dziś już "martwego") imienia osoby, która imię to zmieniła, szczególnie bez jej pozwolenia. Naturalnie chodzi tu przede wszystkim o osoby transpłciowe, pragnące by po zmianie płci używano wyłącznie ich nowych imion, mających odpowiadać tożsamości płciowej. Obok używania nieodpowiednich zaimków osobowych martwozwanie należy dziś do głównych grzechów potępianych przez ruch LGBT.

Co to ten Fandom i dlaczego interesuje nas co portal wpisuje sobie w warunki użytkowania? Jego martwa... to znaczy dawna nazwa - "Wikia" - wyraźniej wskazuje na jego pochodzenie i pozycję. Jest to komercyjny odpowiednik mającej status non-profit Wikipedii, założony przez tego samego człowieka i oparty na tej samej technologii. Bliskie związki obu portali budziły niegdyś kontrowersje, szczególnie dotyczące wykorzystywania przez komercyjną Wikię infrastruktury Wikipedii. Dziś ich drogi już bardziej się rozjechały, czego znakiem jest i zmiana nazwy. Prezesem firmy zarządzającej portalem Fandom wciąż jest jednak Jimmy Wales, założyciel Wikipedii i głowa Rady Powierniczej zarządzającej nią Fundacji Wikimedia.

Portal Fandom umożliwia członkom różnych społeczności fanowskich lub hobbystycznych zakładanie własnych wiki-portali na wzór Wikipedii. Społeczności tworzą więc wielojęzyczne, amatorskie encyklopedie dotyczące na przykład superbohaterów Marvela, tekstów piosenek, czy serii Gra o Tron. Jedną z najbardziej rozbudowanych i najpopularniejszych fandomowych encyklopedii jest dotycząca Gwiezdnych Wojen Wookieepedia i to na jej gruncie wyrosła opisywana afera z martwozwaniem. Zgodnie z martwymi regułami Wookieepedii, w nazwach artykułów dotyczących rzeczywistych osób, na przykład aktorów i innych twórców związanych z Gwiezdnymi Wojnami, należało stosować imiona i nazwiska z oficjalnych "list płac" odpowiednich dzieł, czyli na przykład z filmowych napisów końcowych. Kością niezgody była nazwa artykułu na temat "trans-męskiej, niebinarnej" osoby (żywym - martwego się nie doszukałem) nazwiskiem Robin Pronovost, która kilkanaście lat temu zilustrowała pewien artykuł na stronie oficjalnego fanklubu Gwiezdnych Wojen [1]. Konflikt rozpoczął się klasyczną "wojną edycyjną", podczas której redaktorzy Wookieepedii wielokrotnie modyfikowali artykuł "w tę i we w tę", po czym zdecydowano się na głosowanie. Za zmianą zasad mającą zakazać martwozwania głosowało 32 redaktorów, a przeciw 12 - choć nie obyło się bez oskarżeń o nieuczciwe praktyki przy głosowaniu i banów. Tymczasem jednak głośną sprawą zdążyła zainteresować się administracja portalu-matki. Fandom unieważnił głosowanie na Wookieepedii i uaktualniając warunki użytkowania oficjalnie ogłosił, że martwozwanie będzie niedopuszczalne nie tylko wśród fanów Gwiezdnych Wojen, ale na wszystkich amatorskich encyklopediach. Z tego co zdołałem doczytać na stronach związanych z ruchem LGBT - czytelnik wybaczy, że nie zgłębiałem ich szczególnie - największe oburzenie ma wzbudzać fakt, że w ogóle postanowiono "czyjąś tożsamość" poddawać głosowaniu. Moim zdaniem główną konsekwencją tego ambarasu było stworzenie właśnie takiego precedensu na sporym portalu, precedensu na podstawie którego różne grupy będą się teraz domagać podobnych zmian gdzie indziej. Druga ważna konsekwencja to sam szum i podniesienie rozpoznawalności terminu u ogółu populacji, do czego pisząc tu też - niestety - w drobniutkim stopniu się przyczyniam.

Oczywiście martwozwanie (a w zasadzie deadnaming) od lat pojawiało się już na przykład w (także polskiej) literaturze fachowej z dziedziny socjologii, co łatwo sprawdzić w dowolnej wyszukiwarce. Zresztą w pewnym sensie Polska i tak jest w awangardzie, bo Anna Grodzka była na tapecie już dekadę temu. Mnie od końca konferencji ciekawi jednak, czy - gdy zakaz martwozwania będzie już powszechnym elementem sieciowych pakietów zwanych warunkami użytkowania, a sam termin (w dowolnej formie) będzie już dla przeciętnego obywatela Polski rozpoznawalny - ktoś pokusi się, by wykorzystać go do walki z osobami mówiącymi o zmianach nazwisk, o których wspominał Leszek Żebrowski. Będzie to wprawdzie wymagało przełknięcia bliskich asocjacji terminu z transpłciowością (czy można być trans-Polakiem?), ale może to lepsze niż znoszenie śmiechów, gdy mowa o nieeuropejskości?

 

[1] Na marginesie: widać tu niezwykłą drobiazgowość tego typu fanowskich projektów. Można by się spodziewać, że niesamowicie długie listy płac współczesnych filmów i tak starczą do zaaranżowania dowolnej kontrowersji, ale okazuje się, że w razie czego rzeczywista pula zasobów ludzkich i tak jest znacznie obszerniejsza.

---

tagi: wikipedia  deadnaming  martwozwanie  fandom 

	tomasz-kurowski
	31 października 2021 11:55

18     1535    8 zaloguj sie by polubić