Komentarze pana MarkaBielany pod tekstem o opium, Rosji i Chinach przypomniały mi pewną ciekawostkę. Jeśli dobrze zrozumiałem, stanowiły one sugestie, że rosyjskie futra służyć mogły temu, czemu według Strabona (Geographica XI, 2, 19 [1][2]) służyły ludom Kaukazu skóry baranie, czyli pozyskiwaniu, drogą filtracji, złota ze złóż aluwialnych. Przekazy o tym miały stanowić podstawę mitu o złotym runie, a Jazona i Argonautów można by w takim razie interpretować jako szpiegów przemysłowych mających za zadanie kradzież tej technologii. Swoją drogą według współczesnych badań Strabon wiedział o czym pisze. Moja ciekawostka dotyczy czegoś całkiem innego, ale również chodzi o sekretne technologie i pieniądze.

W pierwszej kolejności jednak ustosunkuję się nieproszony do wspomnianych komentarzy. Przyziemne, konwencjonalne użycie futer jako materiału na ciepłe ubrania jest moim zdaniem jak najbardziej przekonujące i wystarczające do uzasadnienia ogromnej skali i strategicznej wagi handlu tym towarem. Trwa mała epoka lodowcowa, w Wielkiej Brytanii i zapewne innych krajach lasy kurczą się dramatycznie, windując cenę opału przy jednoczesnym wzroście populacji. Ogrzewanie węglowe, wydobycie węgla i jego dystrybucja są w powijakach, choć w zasadzie można powiedzieć, że te same czynniki stanowią właśnie bodźce dla rozwoju tych dziedzin, a węgiel to w pewnym sensie towar konkurencyjny dla futer. Systemów ogrzewania gazowego czy elektrycznego jeszcze nie wynaleziono, a i ówczesne technologie izolacji cieplnej budynków pozostawiały wiele do życzenia. W każdym razie poza modą, która też musiała mieć znaczenie, zapewnienie mieszkańcom Europy komfortu cieplnego pozostawało jak najbardziej żywotnym - i intratnym - problemem. Prędzej niż ze Strabonem rosyjski handel futrami powinien raczej kojarzyć się ze współczesną polityką zimowych dostaw i cen gazu.

Czas na właściwą ciekawostkę, którą wyczytałem w opracowaniu o historii ekonomicznej handlu futrami, a której pierwotnym źródłem (poprzez wcześniejsze opracowanie J.F. Creana) zdaje się być, dostępne chyba tylko po francusku, dzieło o produkcji kapeluszy L'Art de faire des chapeaux piszącego w osiemnastym wieku Jean-Antoine Nolleta. Oto najlepszy filc do produkcij kapeluszy pochodzić miał ze skór bobrzych i to z tego, importowanego z Rosji, materiału korzystali przy produkcji najwyższej klasy produktów między innymi Anglicy i Francuzi. Rosjanie mieli bowiem nie tylko dostęp do ogromnych populacji bobra europejskiego, ale również mistrzowsko opanowali technologie obróbki jego skór, których to sekretów zadrośnie strzegli. Jednak pod koniec siedemnastego wieku populacja eksploatowanego intensywnie bobra europejskiego kurczy się, a na rynki europejskie wkraczają skóry bobrów z Ameryki Północnej.

Zapasy skór z ogromnych terenów łowieckich dzisiejszej Kanady ładowane są na statki i płyną do... Archangielska. Dopiero stamtąd, wstępnie przetworzone, trafiają do Francji, Anglii, czy Holandii. Etap ten, dowodzący wartości zazdrośnie strzeżonych technologii, trwa jednak krótko. Zachodnia Europa szybko uczy się technik wstępnej obróbki i wycina z harmonogramu zapewne kosztowny przystanek. Pozostaje niestety tajemnicą, czy byli w to zamieszani jacyś Argonauci.

 

[1] Pośród ludów, które zbiegają się w Dioskurii są Ftheirofagowie [Φθειροφάγοι, dosł. Zjadacze Wszy], zwani tak z racji swej nędzy i brudu. Niedaleko nich mieszkają Soanowie [Σοάνες], nie mniej brudni w swych zwyczajach, ale przewyższający raczej inne plemiona swą siłą i odwagą. Są oni panami otaczającego ich kraju i zajmują wyżyny Kaukazu ponad Dioskurią. Mają króla i liczącą trzystu ludzi radę. Mówi się, że mogą zebrać dwustutysięczną armię, bo wszyscy są wojownikami, choć niezorganizowanymi. Powiadają, że prądy górskich potoków niosą w ich kraju złoto, a barbarzyńcy pozyskują je z użyciem perforowanych koryt wyłożonych runem; stąd pochodzi mit o Złotym Runie. Niektórzy mówią, ze nazywa się ich Iberami, podobnie do zachodnich Iberów, ze względu na kopalnie złota w obu krajach. Soanowie pokrywają groty swoich strzał niezwykłą trucizną, której sam zapach powoduje cierpienia nawet u nieugodzonych strzałami. Ogólnie rzecz biorąc ludy okolic Kaukazu zajmują jałowe i ciasne ziemie, ale plemiona Albańczyków i Iberów, zajmujące prawie cały opisany powyżej przesmyk, można również nazwać ludami kaukaskimi i posiadają one żyzne terytorium, zdolne zapewnić nadzwyczaj dobre warunki życiowe.

[2] Podobny opis również w Historii rzymskiej Appiana z Aleksandrii (tłumaczenie Ludwika Piotrowicza):

Takie to były losy Mitrydatesa. Pompejusz zaś ścigał uciekającego aż do Kolchidy. Ponieważ mu się zdawało, że Mitrydates nigdzie się nie przedostanie poza Kolchidę i nie zdoła okrążyć Pontu [Morza Czarnego] i Meotydy [Morza Azowskiego], a jako uchodźca z własnego państwa nie zdobędzie się już na jakieś wielkie przedsięwzięcie, zwiedzał Kolchidę w poszukiwaniu śladów Argonautów, Dioskurów i wyprawy Heraklesa. Szczególnie zaś chciał widzieć miejsce na górze Kaukazu, na którym wedle podania znosił swoje cierpienia Prometeusz. Liczne strumienie wypływające z Kaukazu niosą złoto w postaci niewidocznego pyłku. Okoliczni mieszkańcy wkładają do płynącej wody owcze skóry z drugim włosem i w ten sposób wyławiają złoty pył, który się na nich osadził. Takiego pochodzenia było też może złote runo Ajetesa. Towarzyszyli Pompejuszowi, kiedy ciągnął w góry w poszukiwaniu tych pamiątek, rozmaici władcy sąsiednich ludów; tylko Oroizes, król Albanów, i Artokes, król Iberów, urządzili na niego zasadzkę z 70 000 ludzi nad rzeką Kyrnos, która uchodzi do Morza Kaspijskiego dwunastu spławnymi ujściami, a sama zbiera wody wielu wpadających do niej rzek, między nimi i największej z nich wszystkich Araksesu. Pompejusz jednak, dowiedziawszy się o zasadzce, zbudował most na rzece i spędził barbarzyńców w rozległą gęstwinę leśną; a są oni groźni właśnie w walkach leśnych, bo się ukrywają i wypadają niepostrzeżenie. Więc Pompejusz obstawił wokół gęstwinę wojskiem i następnie ją podpalił, a tych, co usiłowali się wymknąć, ścigał, dopóki wszyscy nie dostawili zakładników i darów. Poprowadził ich też później w triumfie, jaki odbył w Rzymie. Pomiędzy jeńcami i zakładnikami znalazło się wiele kobiet, które odniosły niemniejsze rany aniżeli mężczyźni. Uważano je za Amazonki, nie wiadomo jednak, czy Amazonki są jakimś ludem sąsiadującym z nimi i zostały wówczas wezwane na pomoc, czy też w ogóle pewne wojownicze kobiety tamtejsi barbarzyńcy nazywają Amazonkami.

---

tagi: rosja  złoto  filc  futro 

	tomasz-kurowski
	4 lipca 2020 08:47

18     1328    1 zaloguj sie by polubić