Żartobliwie linkowałem przedwczoraj w komentarzu okładkę klasycznego podręcznika akademickiego "Struktura i interpretacja programów komputerowych", najczęściej znanego pod skrótem angielskiego tytułu, czyli "SICP". Funkcjonuje też określenie "Wizard Book", czyli książka z czarodziejem. Eric S. Raymond wyjaśnia w swoim słowniku żargonu hakerskiego, że to ze względu na "czarodzieja" na okładce. Przy okazji nazywa też książkę "biblią" pewnego informatycznego środowiska, związanego z funkcyjnymi językami Scheme i Lisp. Tu okładka jeszcze raz:

Jak można przeczytać z tyłu książki, ryciny pochodzą z francuskiego dzieła Paula Lacroix i Ferdinanda Seré "Le moyen äge et la renaissance". Konkretniej z rozdziału o chemii i alchemii w drugim tomie, gdzie obie postacie, przedstawione w ramach pocztu alchemików, wyglądają tak:

Postać z lewej, czyli ten "czarodziej" to Hermes Tresmegistos, ten od hermetyzmu - synkretyczne połączenie greckiego Hermesa, egipskiego Thota, żydowskiego mistycyzmu i kto wie kogo lub czego jeszcze; ważne, żeby było tajemniczo. Sferę armilarną w ręku Hermesa wypełniono na okładce (progra)mistycznymi zaklęciami "eval" i "apply", to znaczy dwoma kluczowymi funkcjami języka programowania Scheme.

Postać z prawej to Rajmund Llull, którego dzieło "Ars Magna" przedstawia się czasem jako wyprzedzającą jego epokę o całe wieki zapowiedź informatyki. Dążyć miał w nim do opracowania metody uogólnienia, automatyzacji, a nawet mechanizacji rozumowania. Jak uzupełnił Magazynier, Rajmund Llull to poza potencjalną ikoną alchemii czy informatyki także błogosławiony Kościoła rzymskokatolickiego, którego imieniem ochrzczono świętego Maksymiliana Kolbe. Autorów tak ryciny, jak i podręcznika interesowały jednak w jego przypadku inne znaczenia, choć u tych ostatnich również mogące skojarzyć się z Kościołem.

Spowitą płomieniem salamandrę Llulla zastąpiono na okładce grecką literą lambda (λ). Służy ona jako logo języka Scheme oraz ogólnie jako popularny symbol wśród amatorów języków funkcyjnych. Wynika to z faktu, że języki te zainspirowane są rachunkiem lambda, czyli systemem formalnym istotnym w algorytmice i teorii obliczalności. Rachunek lambda to uniwersalny model obliczeniowy, a więc w pewnym sensie nowoczesne wcielenie llullowego "Ars Magna". Opracował go promotor Alana Turinga, profesor Alonzo Church (tu to wspomniane, bardzo płytkie, skojarzenie z Kościołem).

Z położenia postaci na okładce można by zgadywać, że "czarodziej" oświeca tą swoją lambdą młodzieńca. No właśnie - młodzieńca, bo Llull wygląda na tej rycinie bardzo młodo. Trochę to zagadkowe, bo na większości ilustracji, jakie znalazłem, Rajmund Llull jest starcem z brodą. Według Wikipedii broda jest wręcz jednym z jego atrybutów. A niektórzy czytelnicy podręcznika widzą nawet na okładce postać kobiecą. Skoro już wspomniałem Magazyniera, to dodam, że niedawno zaskoczył mnie, biorąc na tapet wypowiedź z serwisu Quora. Postąpię podobnie i pozwolę sobie przełożyć (dodając objaśniające linki) interpretację okładki z programistycznego serwisu Stack Overflow:

• Panna reprezentuje programowanie funkcyjne. Jest panną (tzn. dziewicą), ponieważ programiści funkcyjni nie mogą robić niczego, co ma efekty uboczne.
• Stół reprezentuje język COBOL. Dlatego ma nogę demona.
• Czarka reprezentuje bogactwo, które spoczywa na COBOLu, ponieważ COBOL przynajmniej nadaje się do pisania aplikacji biznesowych.
• Stół kusi pannę, by porzuciła Lispa i napisała coś, z czego ktoś faktycznie skorzysta. Dlatego wskazuje ona na stół. Czarodziej próbuje ją od tego odwieść.
• Ostre narzędzia w ręku czarodzieja posłużą zabiciu panny, jeśli nie posłucha. (Programiści funkcyjni denerwują się w obecności COBOLa).

Nieco poważniej, interpretacji z czarodziejem oświecającym młodzieńców i dziewice dodaje mocy fakt, że podręcznik powstał jako akompaniament do słynnej serii wykładów (dostępnej online) prowadzonych na MIT przez jego autorów, profesorów Hala Abelsona i Geralda Jay Sussmana. Sporo w tych wykładach popisowości. Na planszy przed nagraniami wykładów widać czarodzieja, a Abelson otwiera pierwszy z nich, zapisując na tablicy słowa "Computer Science", a następnie energicznie je skreślając. Zdarzają się też odniesienia do mistycyzmu i orientalne przebieranki, to znaczy fez Sussmana. Wszystko to odegrało rolę w uczynieniu wykładów i książki kultowymi w pewnych środowiskach. Przyczyniło się też jednak do tego, że amatorzy języków funkcyjnych mają famę czegoś w rodzaju mistycznego, przekonanego o własnej wyższości kultu. Skutkuje to kpinami jak ta cytowana powyżej. Sam wykłady obejrzałem kiedyś za czasów studenckich, a książkę i zdanie na te tematy posiadam, ale o tym może kiedy indziej.

Tekst sobotni, eklektyczny (synkretyczny?) i luźny, bo na spójny nie było czasu. Zresztą wszyscy zajęci są dziś targami w Ojrzanowie, które jak mam nadzieję idą świetnie!

P.S.

Z polskich wydań coś tę symbolikę wykrojono: https://tezeusz.pl/struktura-i-interpretacja-programow-komputerowych-harold-abelson

---

tagi: informatyka  alchemicy  programowanie  hermetyzm 

	tomasz-kurowski
	6 lipca 2024 18:45

7     939    6 zaloguj sie by polubić